Từ những giá trị lịch sử - văn hóa cộng với vẻ linh thiêng vốn có nên đền Làng Ngọa, xã Quỳnh Diễn hiện nay đã trở thành địa điểm sinh hoạt văn hóa tâm linh hấp dẫn, thu hút đông đảo nhân dân trong và ngoài xã về chiêm bái, thưởng ngoạn.

Theo tích xưa truyền lại, Đền Làng Ngọa hay còn có tên gọi “Đệ nhất Đền Làng Ngọa” được xây dựng vào năm Nhâm Thìn thế kỷ thứ XVI thời Hậu Lê. Đền được xây dựng ở phía Tây chân núi Ngọa có hình dạng con rồng nằm dài, thuộc địa bàn xóm Thuận Hóa ngày nay. Công trình gồm 3 tòa, tòa trong để đồ tế lễ, Tòa giữa nơi tế lễ, Tòa ngoài là cửa Tam quan. Nhà Tam quan tám mái, trang trí Long, Ly, Quy, Phượng. Từ nền Tam quan xuống đường có 9 bậc lên xuống ghép bằng đá lèn, trước tường cao lợp ngói. Mỗi bên phía trong có một sư tử đá to, phía trước có 4 cột nanh to, chạm trổ đẹp cầu kỳ. Hai bên tường mỗi bên đắp hình hổ, ngựa, lính gác…

Đền là nơi thờ Sơn Ngọa Long tôn thần (thần núi) và thần Cao Sơn, Cao Các – là dụng tướng đời Tống, triều Lý có công lớn chống giặc ngoại xâm. Khi hai ông qua đời triều đình truy phong “Thượng đẳng tôn thần” và ban chiếu cho các phủ huyện lập đền thờ cúng. Trải qua nhiều thế kỷ cùng các cuộc chiến tranh, Đền Làng Ngọa bị hư hỏng và phá dỡ để lấy vật liệu xây dựng các công trình phúc lợi như trường học, cầu đường, bệnh viện... Tuy vậy, Đền vẫn giữ được vẻ linh thiêng, một số dân xóm Đồng Văn, Thuận Hóa đóng ràng vịt trước cửa đền và ngủ trong đền, tối đến vịt bay tán loạn, thấy quan quân đuổi ra khỏi đền, thấy nhiều lần như vậy đành thắp hương cầu xin và chuyển đi nơi khác. Một số gia đình lấy ngói, đá cột và gỗ đền về làm công trình nhà mình đều thấy mộng như vậy nên đem đồ ra trả, do sự biến đổi của thời gian các đồ dùng bị thất lạc, mất.

Khi kinh tế của xã phát triển, đời sống nhân dân ấm no, hạnh phúc nên bà con địa phương có nguyện vọng khôi phục lại Đền Làng Ngọa. Thực hiện Nghị quyết của Đảng bộ và nguyện vọng của nhân dân về tôn tạo lại công trình lịch sử, văn hóa “Đệ nhất Đền Làng Ngọa”, nhằm ghi nhớ công đức của các vị tiên linh đối với quê hương, đất nước, để giáo dục truyền thống cho các thế hệ trẻ. Vì vậy, sau khi lập tờ trình và được sự đồng ý của UBND tỉnh, huyện, Sở Văn hóa và Thể thao; Đầu năm 2019, xã Quỳnh Diễn đã tiến hành động thổ, phục dựng lại Đền Làng Ngọa gồm các hạng mục: San lấp mặt bằng, xây dựng nhà hạ điện, trung điện và một số công trình phụ trợ khác, trên tổng diện tích 1.000 m2. Với tổng kinh phí xây dựng hơn 1,6 tỷ đồng, đều từ nguồn xã hội hóa do cán bộ, nhân dân, các tập thể, cá nhân, con em quê hương đang sinh sống, làm việc trên mọi miền Tổ quốc ủng hộ.

Hiện nay, chính quyền địa phương đang làm tốt công tác quản lý Đền nhằm phục vụ nhu cầu hưởng thụ văn hóa tâm linh của nhân dân và du khách.

                        Hồng Diện